ભારતીય ડાયસપોરાના ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો માટેનો સર્વપ્રથમ ડિજિટાઇઝેશન પ્રોજેક્ટ મસ્કતમાં સંપન્ન થયો...

પ્રજાપંખ મસ્કત, 28 મે: મસ્કતમાં સ્થિત ભારતીય દૂતાવાસે નેશનલ આર્કાઈવ્સ ઓફ ઈન્ડિયા (NAI) ના સહયોગથી, ઓમાનમાં રહેતા ભારતીય ડાયસપોરાના ઐતિહાસિક દસ્તાવેજોને આર્કાઇવ કરવા માટે એક અનન્ય અને અગ્રણી પહેલ સફળતાપૂર્વક હાથ ધરી છે.

મસ્કતમાં ભારતીય દૂતાવાસ પરિસરમાં 19 થી 27 મે, 2024 દરમિયાન એક વિશેષ ડિજિટાઇઝેશન અને મૌખિક ઇતિહાસ પ્રોજેક્ટ 'ધ ઓમાન કલેક્શન - આર્કાઇવલ હેરિટેજ ઓફ ઇન્ડિયન કમ્યુનિટી ઇન ઓમાન (ઓમાનમાં ભારતીય સમુદાયનો આર્કાઇવલ હેરિટેજ)' હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રોજેક્ટમાં ભારતના ગુજરાત રાજ્યના 32 અગ્રણી ભારતીય પરિવારોની ઉત્સાહપૂર્વક ભાગીદારી જોવા મળી હતી, જેઓ અનેક પેઢીઓથી ઓમાનમાં રહે છે અને આ પરિવારોનો ઇતિહાસ 250 વર્ષ જૂનો છે.

ડાયસપોરા દસ્તાવેજોને ડિજિટાઇઝ કરવા અને આર્કાઇવ કરવા માટે NAIનો આ પ્રથમ વિદેશી પ્રોજેક્ટ હતો, જે વિદેશોમાં ભારતીય સમુદાયના ઈતિહાસ અને વારસાને જાળવવા માટેનું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.

ઓમાનમાં ભારતીય સમુદાય

આજે, ઓમાનમાં લગભગ 7,00,000 ભારતીયો વસે છે. ભારત અને ઓમાનની સલ્તનત સમૃદ્ધ ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક જોડાણો ધરાવે છે, જેના મૂળિયાં 5000 વર્ષ જૂના છે. તાજેતરના સમયની વાત કરીએ તો, માંડવી, સુરત અને ગુજરાતના અન્ય ભાગોમાંથી કેટલાક વેપારી પરિવારો સુર, મત્રાહ અને મસ્કતમાં 18મી સદીના ઉત્તરાર્ધથી રહે છે. તેઓ ઓમાની સમાજનો અભિન્ન હિસ્સો છે, અને તેમાંના ઘણા લોકો ઓમાની નાગરિક બન્યા છે, પરંતુ તેમણે તેમની માતૃભૂમિ ભારત સાથે પણ મજબૂત સંબંધો જાળવી રાખ્યા છે.

વિક્રમી સંખ્યામાં દસ્તાવેજો ડિજિટાઇઝ કરવામાં આવ્યા

આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ જૂના ભારતીય વેપારી પરિવારોના ખાનગી સંગ્રહમાંથી અંગ્રેજી, અરેબિક, ગુજરાતી અને હિંદી ભાષાઓના 7000 થી વધુ દસ્તાવેજોનું સ્કેનિંગ અને ડિજિટલાઇઝેશન કરવામાં આવ્યું હતું. સૌથી જૂનો ડિજિટાઇઝ્ડ દસ્તાવેજ 1837નો છે, જ્યારે બાકીના મોટાભાગના દસ્તાવેજો 19મી સદીના અંતના તેમજ 20મી સદીની શરૂઆતના છે.

અંગત ડાયરીઓ, એકાઉન્ટ બુક્સ, ખાતાવહી, ટેલિગ્રામ, ટ્રેડ ઇન્વૉઇસ, પાસપોર્ટ, ટાંકણો, પત્રો અને પત્રવ્યવહાર, ફોટોગ્રાફ્સ અને અન્ય દસ્તાવેજો જે ઓમાનની સલ્તનતમાં ભારતીય સમુદાયના જીવન અને યોગદાનની આકર્ષક ઝલક આપે છે. વિવિધ પ્રકારના દસ્તાવેજોને ડિજિટલાઈઝ કરવામાં આવ્યા છે.

આ દસ્તાવેજો સામૂહિક રીતે ઓમાનમાં ભારતીય સમુદાયના ઇતિહાસનું આબેહૂબ વર્ણન બનાવે છે, જેમાં તેમની સાંસ્કૃતિક પ્રથાઓ, સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ, વેપાર અને વાણિજ્ય, તેમજ ઓમાની સમાજમાં તેમના યોગદાન અને એકીકરણ અને વિદેશમાં ભારતીય પરંપરાઓની જાળવણીનો સમાવેશ થાય છે.

ડિજિટાઇઝ્ડ દસ્તાવેજો આર્કાઇવ કરવામાં આવશે અને NAI ના ડિજિટલ પોર્ટલ 'અભિલેખ પાતાળ' પર અપલોડ કરવામાં આવશે, આ દસ્તાવેજો સંશોધકો અને વ્યાપક લોકો માટે ઉપલબ્ધ થશે.

નીચેના ભારતીય/ભારતીય મૂળના પરિવારોના ખાનગી સંગ્રહોને ડિજિટાઇઝ કરવામાં આવ્યા છે:

1. રતનસી પુરષોતમ પરિવાર

2. ખીમજી રામદાસ પરિવાર

3. હરિદાસ નેનસI પરિવાર

4. ભાણજી હરિદાસ મુન્દ્રાવાલા પરિવાર

5. નારાયણદાસ અને શાંતા ટોપરાણી પરિવાર

6. મગનલાલ મનજી વ્યાસ પરિવાર

7. વિજય સિંહ વેલજી પવાણી પરિવાર

8. લખુ વેદ પરિવાર

9. ચીમનલાલ છોટાલાલ સુરતી પરિવાર

10. જયંતિલાલ વાઢેર પરિવાર

11. કનોજિયા પરિવાર

12. રમેશ ખીમજી પરિવાર

13. વિસૂમલ દામોદરદાસ પરિવાર

14. વિજય સિંહ પુરષોતમ ટોપરાણી પરિવાર

15. જમનાદાસ કેશવજી પરિવાર

16. નારણજી હીરજી પરિવાર

17. વેલજી અર્જુન પવાણી પરિવાર

18. પુરષોતમ દામોદર પરિવાર

19. પંડ્યા પરિવાર

20. મેઘજી નેણશી પરિવાર

21. શાહ નાગરદાસ માંજી પરિવાર

22. અજીત ખીમજી પરિવાર

23. ખટાઉ રતનસી ટોપરાણી પરિવાર

24. રતનશી ગોરધનદાસ બાજરીયા પરિવાર

25. હર્ષેન્દુ હસમુખ શાહ પરિવાર

26. ખૂબો ગુરનાની પરિવાર

27. મોહનલાલ અર્જુન પવાણી પરિવાર

28. ધનજી મોરારજી “શબિકા” પરિવાર

29. એબજી સુંદરદાસ આશર પરિવાર

30. ધરમસી નેન્સી પરિવાર

31. કિરણ આશર પરિવાર

32. બકુલ મહેતા પરિવાર

મૌખિક ઐતિહાસિક રેકોર્ડ

ઐતિહાસિક દસ્તાવેજોના ડિજિટાઇઝેશન ઉપરાંત, આ પ્રોજેક્ટમાં ભારતીય સમુદાયના જૂના સભ્યોના મૌખિક ઇતિહાસનું રેકોર્ડિંગ પણ સામેલ હતું, જે નેશનલ આર્કાઇવ્ઝ ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા આવો પ્રથમ મૌખિક ઇતિહાસ પ્રોજેક્ટ છે. આ ફર્સ્ટહેન્ડ વર્ણનોમાં વ્યક્તિગત ટુચકાઓ, સ્થળાંતર અનુભવો અને દાયકાઓમાં ઓમાનમાં ભારતીય સમુદાયની ઉત્ક્રાંતિ સહિત વાર્તાઓની વિશાળ શ્રેણીને સમાવવામાં આવી છે, જે આર્કાઇવલ રેકોર્ડને સમૃદ્ધ બનાવશે.

આ પ્રોજેક્ટના અનોખા મહત્વની નોંધ લેતા, નેશનલ આર્કાઈવ્સ ઓફ ઈન્ડિયા (NAI) ના મહાનિર્દેશક શ્રી અરુણ સિંઘલે જણાવ્યું હતું કે "આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે અમે વિદેશમાંથી ડાયસપોરા દસ્તાવેજોના ખાનગી આર્કાઈવ્સને એકત્રિત અને ડિજિટલાઈઝ કર્યા છે. આ એક ઐતિહાસિક સીમાચિહ્નરૂપ પગલું છે. NAI માટે અને વૈવિધ્યસભર વિદેશી ભારતીય સમુદાયના સમૃદ્ધ વારસા અને વર્ણનોને જાળવવાની દિશામાં આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું”.

ઓમાનની સલ્તનતમાં ભારતીય રાજદૂત H.E. અમિત નારંગે જણાવ્યું કે, "આ પ્રોજેક્ટ વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીજીના વિશ્વભરમાં ભારતીય ડાયસપોરા સાથેના જોડાણને મજબૂત કરવાના વિઝન સાથે સુસંગત છે. અમે અમારા સામાન્ય વારસાના એક મહત્વપૂર્ણ પાસાને પુનર્જીવિત કરી રહ્યા છીએ અને ઓમાનમાં ભારતીય સમુદાયના ઇતિહાસને રેકોર્ડ કરીને અને તેનું સંરક્ષણ કરીને અમારા ડાયસપોરા સાથે ગાઢ જોડાણને પ્રોત્સાહિત કરીએ છીએ."

ઓમાનના ભારતીય સમુદાયના નેતા શેખ અનિલ ખીમજીએ આ પ્રોજેક્ટ માટે આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો. તેમણે જણાવ્યુ કે "અમે વિદેશ મંત્રી ડૉ. એસ. જયશંકર અને વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનો ભારતીય ડાયસપોરા સાથે સંપર્ક અને જોડાણ વધારવાના તેમના વિઝન માટે આભાર માનીએ છીએ. ભારતીય દૂતાવાસ દ્વારા ભારતીય ડાયસપોરાના ઐતિહાસિક રેકોર્ડની જાળવણી તેમના ઇતિહાસને લાંબા સમય સુધી જાળવી રાખવામાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપશે. આ રીતે ઐતિહાસિક રેકોર્ડની જાળવણી ભારત અને ઓમાનની સલ્તનત વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલતી મિત્રતાને પણ પ્રદર્શિત કરે છે.”

આ પહેલને ઓમાનની નેશનલ રેકોર્ડ્સ એન્ડ આર્કાઇવ્સ ઓથોરિટી (NRAA) દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું, જેણે પ્રોજેક્ટનું સરળ અમલીકરણ સુનિશ્ચિત કરીને આવશ્યક લોજિસ્ટિકલ અને અન્ય સહકાર પૂરો પાડ્યો હતો.

ડિજિટાઇઝેશન પ્રોજેક્ટનો ઉદ્દેશ્ય ઐતિહાસિક રેકોર્ડને સાચવવાનો છે અને સાથે જ ઓમાનના ભારતીય ડાયસપોરા સમુદાય સાથે વધુ કેન્દ્રિત જોડાણને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે, જે ભારત અને ઓમાન વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલતી મિત્રતાને વધુ પ્રોત્સાહિત કરશે. આ પ્રોજેક્ટ દ્વારા ભારતીય ડાયસપોરાના વિકાસ અને યોગદાન અંગે વધુ સારું સંશોધન શક્ય બનશે, જે આવનારી પેઢીઓ માટે પણ ઉપયોગી સ્ત્રોત બની રહેશે.